Zeus Mağarası, efsaneleriyle ünlüdür. Donduran Kalesi, mimarisiyle dikkat çekerken; Nasuh Paşa Külliyesi, Osmanlı döneminin izlerini taşır. Kurşunlu Manastırı, doğal güzellikleriyle öne çıkar.
Üveys Paşa Camii, klasik Osmanlı mimarisinin güzel örneklerinden biridir. Arapapıştı Kanyonu, muazzam doğal manzaralıdır. Dilek Yarımadası Milli Parkı, zengin ekosistemi ve biyolojik çeşitliliğiyle eşsizdir.
1. Zeus Mağarası

Zeus Mağarası, Aydın’ın Kuşadası ilçesinde bulunan tarihi ve mitolojik bir yerdir. Adını, Yunan mitolojisinin en güçlü tanrısı olan Zeus’tan alır. Efsaneye göre, güzellik tanrıçası Afrodit bu mağarada yüzerek güzelliğini pekiştirmiştir. Bu hikaye, mağaranın mitolojik değerini daha da artırır ve ziyaretçilere büyülü bir hava katar.
Bir başka söylence ise, İsa’nın annesi Meryem Ana’nın Sisam Adası’ndan Efes’e doğru yaptığı yolculuk sırasında mağarayı ziyaret etmesiyle ilgilidir. Meryem Ana’nın, burada bulunan suyla yıkandığına inanılır. Bu yüzden, Zeus Mağarası’ndaki suyun kadınların cildine güzellik kattığına dair halk arasında güçlü bir inanış vardır.
2. Donduran Kalesi

Donduran Kulesi, Aydın’ın Yenipazar ilçesine bağlı Donduran Köyü’nün güneyinde yer alır. Moloz taş, tuğla ve yer yer mermer spoilen malzemeden inşa edilmiştir. Kule, birbirine bitişik iki kare mekandan oluşur ve batı cephesinde daha küçük bir kare mekan bulunur.
Kubik bir yapı olan Donduran Kulesi, birinci, ikinci ve teras katlarından oluşur. Ahşap kat döşemeleri yanmış olup mevcut değildir. İkinci kattaki doğu duvarında üçgen alınlıklı bir ocak, teras katta ise mazgal delikleri vardır. Giriş kapısı, birinci katın duvarının ortasında yer alır ve girişin çekme köprü ve merdivenlerle sağlandığı düşünülmektedir.
3. Nasuh Paşa Külliyesi

Nasuh Paşa Külliyesi, Aydın Efeler ilçesinde inşaatında taş, tuğla ve devşirme malzemeler kullanılmıştır. Medrese, avlulu bir plan tipindedir ve avlusu dört yönde revaklar ve mekânlarla çevrilidir. Kuzeydoğu köşesinde mescit-dershane yer alır. Hamam, soyunmalık, ılıklık, sıcaklık ve su deposu bölümlerine sahiptir.
Han, Osmanlı Dönemi’nin şehir içi ve avlulu hanlar grubuna ait olup, iki katlıdır ve Zincirli Han adıyla da bilinir. Hanın girişinin üst kısmındaki kitabe, külliyenin 1708 yılında Nasuh Paşa tarafından inşa ettirildiğini göstermektedir.
4. Kurşunlu Manastırı

Kurşunlu Manastırı, Kuşadası’na bağlı Davutlar Mahallesi’ne yaklaşık 10 km uzaklıkta, 600 metre yükseklikte ve Dilek Yarımadası Milli Parkı sınırları içinde yer alan tarihi bir yapıdır. Bizans dönemine ait olan bu manastır, hem tarihi hem de mimari açıdan büyük öneme sahiptir. Zamanın izlerini taşıyan bu yapılar, bölgenin kültürel mirasının değerli örneklerinden biridir.
Kurşunlu Manastırı, sadece tarihi dokusuyla değil, aynı zamanda çevresindeki etkileyici doğal manzarasıyla da dikkat çeker. Ormanlarla çevrili olan bu bölge, ziyaretçilerine huzurlu bir atmosfer ve bölgenin zengin flora ve faunasını gözlemleme imkanı tanır.
5. Üveys Paşa Camii

Üveys Paşa Camii, Aydın ilinin Efeler ilçesinde yer alan tarihi bir Osmanlı camidir. 1568 yılında Üveys Paşa tarafından inşa ettirilmiş olan bu cami, klasik Osmanlı mimarisinin zarif örneklerinden biridir. Yapı, özellikle taş işçiliğiyle dikkat çeker ve dönemin inşaat anlayışını yansıtır.
Camii’nin iç mekanında ise zarif hat süslemeleri ve ayrıntılı ahşap işlemeler bulunur, bu da ona estetik bir değer katmaktadır. Üveys Paşa Camii, hem mimari hem de tarihi açıdan önemli bir yer olup, ziyaretçilerine Osmanlı dönemi kültürünü hissettiren bir destinasyondur.
6. Arapapıştı Kanyonu

Arapapıştı Kanyonu, Aydın ilinin Bozdoğan ilçesinde yer alan ve Kemer Barajı’nı besleyen Akçay Nehri tarafından oluşturulmuş etkileyici bir doğal oluşumdur. Kanyon, yaklaşık 6 kilometre uzunluğunda ve 380 metreye kadar yükselen duvarlara sahip olup, ziyaretçilerine eşsiz bir doğa manzarasıdır.
Akçay Nehri’nin binlerce yıl süren etkisiyle şekillenen bu kanyon, hem doğa severler hem de macera tutkunları için mükemmel bir keşif alanıdır. Arapapıştı Kanyonu’nun derinliklerinde yürüyüş yaparken, çevredeki yemyeşil bitki örtüsü ve kayalık yapılarla büyüleyici bir atmosferin içinde kaybolabilirsiniz.
7. Cin Cin Kalesi

Koçarlı İlçesi, Cincin Mahallesi’nde yer alan kale, 18. yüzyılda Cin Bey tarafından inşa edilmiştir. Osmanlı Devri Ayanlık dönemine ait olan bu yapı, moloz taş malzeme kullanılarak yapılmıştır. Kale, köyün anayoluna yakın güney kısmında yer almaktadır.
Bölgeye gelen ziyaretçiler, Osmanlı döneminin izlerini taşıyan bu tarihi yapıyı görmek için keyifli bir keşif yapabilirler. Cin Bey’in mirası olarak kaleyi gezmek, hem tarih hem de mimari açıdan oldukça öğretici bir deneyim sunmaktadır.
8. Süleyman Bey Camii

Aydın Efeler ilçesinin Cumhuriyet Mahallesi’nde bulunan bu cami, kare planlı tek kubbeli bir harim ve kuzeyinde yer alan üç bölümlü son cemaat yeri ile kuzeybatı köşesindeki minaresiyle dikkat çeker. Cami, yapısal olarak hem sade hem de zarif bir mimariye sahiptir.
İnşasında taş ve tuğla malzemelerin kullanıldığı cami, vakfiyesine göre 1683 yılında inşa edilmiştir. Hem tarihi hem de mimari değeriyle önemli bir yapıdır.
9. Ahmet Şemsi Paşa Camii

Aydın Efeler ilçesinde halk arasında Kırmızı Minareli Cami olarak bilinen tarihi yapı, Ahmet Şemsi Paşa tarafından 1659 yılında yaptırılmıştır. Kare planlı, tek kubbeli ve tek minareli olan cami, özellikle tuğla minaresi ile dikkat çekicidir.
Bu nedenle “Kırmızı Minareli Cami” ismi verilmiştir. Minarenin tuğla malzemesi, caminin adının bu şekilde anılmasına neden olmuştur.
10. Eski Doğanbey Köyü

Doğanbey Köyü, Aydın ilinin Söke ilçesine yaklaşık 30 km uzaklıktadır. Mykale Dağları (Dilek Dağları) eteklerine yaslanmış olan köy, Kurtuluş Savaşı sırasında mübadele sonucunda Yunanistan’a göç eden Rumlardan kalma bir köydür.
Doğanbey Köyü’ndeki hastane, konut, dükkân ve çeşme gibi yapılar, Osmanlı dönemi mimarisinin izlerini taşır.
11. Cihanoğlu Camii

Aydın’ın Efeler Köprülü Mahallesi’nde bulunan cami, Müderris Cihanoğlu Abdülaziz tarafından 1756 yılında yaptırılmıştır. Moloz taş ve tuğla karışımı ile inşa edilen cami, kare planlı olup boyutları 9.50 x 9.50 metredir. 18. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı mimarisinde egemen olan barok üslubunda yapılmıştır.
Bu üslup, sütunlar, kabartma motifleri ve genel mimaride belirgin şekilde görülür. Caminin içine 15 basamaklı bir merdivenle çıkılmaktadır. Cami, I. Dünya Savaşı sırasında depo olarak kullanılmış ve Yunan işgali sırasında zarar görmüştür. 1950 ve 1967 yıllarında ise onarılarak günümüze ulaşmıştır.
12. Çavuş Köprüsü

Çavuş Köprüsü, Aydın Efeler ilçesinde Orta Mahalle ile Ramazan Paşa Mahallesi arasında, Tabakhane Deresi üzerinde bulunan köprü, moloz taş, tuğla ve yer yer devşirme malzemeler kullanılarak inşa edilmiştir.
İki gözlü olan köprünün batı girişi üzerinde, sağ kenarda bir onarım kitabesi bulunur. Mimari özelliklerine bakıldığında, 18. yüzyılın başlarında yapıldığı düşünülmektedir.
13. Ramazan Paşa Camii

Aydın Efeler ilçeside Aydın Çarşısı içerisindeki Ramazan Paşa Camii, 1595 yılında Üveys Paşa’nın kardeşi Ramazan Paşa tarafından yaptırılmıştır. Cami, 1899 depreminde tamamen yıkılmıştır. Günümüze ulaşan cami ise Sökeli Halil Paşa tarafından yeniden inşa edilmiştir.
Ancak, bu yeni yapı orijinalliğinden uzaklaşmış ve karmaşık bir üslup sergilemiştir. Avrupa mimarisinden yararlanılmak istenmiş, ancak bu çabalar başarılı olamamıştır.
14. İlyas Bey Cami

İlyas Bey Cami, Aydın ilinin Söke ilçesine bağlı Balat Mahallesi’nde bulunan tarihi bir yapıdır. Menteşoğulları’ndan İlyas Bey tarafından 1404 yılında inşa ettirilmiştir. Cami, erken Osmanlı dönemi mimarisinin önemli örneklerinden biridir.
Ziyaretçiler, bu camiyi gezerek Osmanlı’nın erken dönemine ait mimari özellikleri yakından görebilirler. İnce işçilik ve tarihi atmosferiyle İlyas Bey Cami, bölgenin kültürel mirasının değerli bir parçasıdır.
15. Körteke Kalesi

Körteke Kalesi, Aydın ilinin Bozdoğan ilçesinin Körteke Köyü’nün kuzeydoğusunda, yüksek bir tepe üzerine kurulmuş tarihi bir yapıdır. İç Karya’nın leleg tipi tepe kentlerinden biri olan bu kale, antik XYATİS Kenti’nin kalıntıları üzerine inşa edilmiştir. Kale duvarlarında farklı dönemlere ait izler bulunması, yapının tarih boyunca çeşitli uygarlıklar tarafından kullanıldığını gösterir.
Ziyaretçilere, tarihi bir yolculuğa çıkma fırsatı sunan Körteke Kalesi, yüksek konumu sayesinde muazzam bir manzaraya sahiptir. Doğanın ve tarihî kalıntıların iç içe geçtiği bu bölge, tarih meraklıları için keşfedilmeye değer bir destinasyon.
16. Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı

Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı, Aydın Kuşadası’nda yer alan Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı, 27.598 hektarlık bir alana sahiptir. Bu geniş milli park, Kuşadası, Söke ve Didim ilçe sınırları içerisinde kalmaktadır. Dünyada eşi olmayan bir doğa harikasıdır.
Akdeniz’den Kafkasya’ya kadar kıyılarda bulunan hemen her bitki türünün doğal olarak bir arada görüldüğü bir botanik bahçesi niteliğindedir. Yırtıcı kuşlar, vahşi hayvanlar ve sualtı zenginlikleriyle doludur. Yüzlerce kuş türü ve zengin balık türleri bulunmaktadır.
17. Güvercinada Kalesi

Güvercinada Kalesi, Kuşadası İlçesi’nin Hacıfeyzullah Mahallesi’nde yer alan ve aynı adı taşıyan adada bulunan tarihi bir yapıdır. İç kale, ünlü Osmanlı amirali Barbaros Hayrettin Paşa tarafından yaptırılmıştır. Kale, adayı hem denizden hem de karadan gelebilecek saldırılardan korumak amacıyla önemli bir savunma noktası olarak tasarlanmıştır.
Güvercinada Kalesi’nin çevresindeki surlar ise, Mora İsyanı sırasında adalardan ve denizden gelebilecek tehditlere karşı adayı koruma amaçlı olarak İlyas Ağa tarafından inşa edilmiştir.
18. Hasan Çelebi Cami

Aydın ili Efeler ilçesi Hasan Efendi Mahallesi’nde Batı Gazi Bulvarı üzerinde yer alan tarihi yapı, kare planlı ve tek kubbeli bir harime sahiptir. Yapının kuzeyinde üç bölümlü bir son cemaat yeri, kuzeybatı köşesinde ise bir minare bulunmaktadır.
1950 yılında avlusundaki şadırvan ile birlikte onarımdan geçen bu yapı, taş, tuğla ve mermer gibi malzemeler kullanılarak inşa edilmiştir. Tarihi kaynaklara göre, bu eserin yapım tarihi 1585 yılına dayanmaktadır.
19. Cihanoğlu Kulesi

Cihanoğlu Kulesi, Koçarlı ilçe merkezinde bulunan 18. yüzyıldan kalma taş bir yapıdır. Cihanoğulları baskınlardan korunması amacıyla inşa edilmiştir. Başlangıçta bir konakla bağlantılı olan kule, 1948 yılında meydana gelen bir yangında konağın tamamen yanıp yıkılmasından dolayı tek başına kalmıştır.
20. yüzyılın başlarında, Cihanoğlu Kulesi hamam olarak işletilmek üzere kiraya verilmiştir. Bu dönemde, yapıda bazı değişiklikler yapılmış; 4. yüzeydeki pencereler büyütülmüş ve 3. yüzeydeki tuvalet ile ocak tuğla duvarla inşa edilmiştir.
20. Gümrükönü Hanı

Gümrükönü Hanı, Gümrükönü Hamamı’nın bitişiğinde yer almakta olup, hamamla çağdaş bir yapıdadır. Ancak, hanın iki kanadı tamamen yıkılmıştır. Günümüze ulaşan batı kısmı ve güneydeki bazı mekânlar, yapının geçmişine dair değerli izler sunmaktadır.
İki katlı olan bu han, moloz taş ve tuğla malzeme kullanılarak inşa edilmiştir. Girişi eyvan şeklinde olup, ortasında bir avlu yer almaktadır. Avlunun ortasında, tamamen ayakta kalabilen sebil bulunur. Yapının cephesi kademelendirilmiş ve kemerli bir görünüme sahiptir.