Çayönü Ören Yeri, 9000 yıl öncesine dayanan yerleşim izleri sunarken, Hilar Mağaraları, tarıma dayalı yerleşik hayata geçişi simgeliyor. Devegeçidi Köprüsü, Artuklu döneminden kalma etkileyici bir yapıdır.
Ergani Kalesi, tarihî önemiyle dikkat çekerken, Ergani Ulu Cami, bölgenin kültürel mirasını yansıtan önemli bir dini yapıdır.
1. Çayönü Ören Yeri
Çayönü Ören Yeri, Diyarbakır’ın Ergani ilçesine bağlı Çayönü Tepesi’nde yer alır ve bölgenin en eski yerleşim alanlarından biridir. Tepede yapılan kazılar, 9000 yıl öncesine kadar uzanan yerleşim izlerini gün yüzüne çıkarmıştır.
Çayönü’nde ele geçirilen buluntular, bölgenin tarihsel önemini ortaya koyarken, ızgara plan sistemine göre düzenlenmiş evler ve yapılar, bölgenin erken dönem yerleşim anlayışını yansıtır. Bu ören yeri, Güneydoğu Anadolu’nun ilk yerleşik hayata geçiş noktalarından biri olarak büyük bir tarihsel değere sahiptir.
2. Hilar Mağaraları
Hilar Mağaraları, Diyarbakır’ın Sesverenpınar köyü sınırlarında yer alan ve 1. derece arkeolojik ve doğal sit alanı olarak tescillenen önemli bir tarihi alanı temsil eder. M.Ö. 7500 ile 5500 yılları arasına tarihlenen kazılar, bu bölgenin tarıma dayalı yerleşik hayata geçişin izlerini taşır. Burada bulunan buğday, nohut, mercimek gibi bitkiler ve evcilleştirilmiş koyun, keçi kalıntıları, göçebelikten yerleşik hayata geçişi simgeler.
Hilar Mağaraları, zengin tarihsel ve kültürel kalıntılarıyla dikkat çeker. Eolitik Çağ’a ait aletler, kaya mezarları ve kabartmalar bölgenin önemi hakkında önemli bilgiler sunar. Bazı kaya mezarlarının yüzeyindeki kabartmalar, Roma ve İran üsluplarını harmanlayan farklı kültürel etkileri yansıtır. 10 bin yıllık geçmişiyle bu alan, bölgeye gelen yerli ve yabancı ziyaretçilerin ilgisini çekmeye devam etmektedir.
3. Devegeçidi Köprüsü
Devegeçidi Köprüsü, Diyarbakır-Ergani yolunun 23. km’sinde, Eğil-Dicle yol ayrımında yer alır. 1218 yılında Artuklu hükümdarı Melik Salih Mahmut döneminde, Mimar Cafer Bin Mahmud tarafından inşa edilmiştir.
Tamamen bazalt taşından yapılan köprü, yedi eşit olmayan gözden oluşur ve yedi kemerli bir yapıya sahiptir. Köprünün uzunluğu 95 metre, genişliği ise 6,4 metredir. En büyük kemer açıklığı 13,7 metredir. Çevresi piknik alanı olarak düzenlenen köprü, hem tarihi hem de görsel açıdan etkileyici bir yapıdır.
4. Ergani Kalesi
Ergani Kalesi, Diyarbakır’ın Ergani ilçesinin yakınlarında, Kolat Dağı hemen yamacında yer almaktadır. Ergani Kalesi günümüzde sadece yıkıntıları kalan kale, tarihî açıdan önemli bir yapıya sahiptir.
Ancak kalenin kimin tarafından inşa edildiğine dair herhangi bir yazılı belge ya da kayda ulaşılmamıştır. Ziyaretçilere, tarihi bir atmosferdir.
5. Ergani Ulu Cami-Cami-î Kebir Cami
Ergani Ulu Cami-Cami-î Kebir Camii, Ergani ilçesinin en dikkat çeken yapılarından biridir. Tarihi ve mimarisiyle ön plana çıkan bu cami, bölgenin kültürel mirasını yansıtan önemli bir ibadet yeridir.
Camii, Ergani’nin geleneksel mimarisine uygun olarak inşa edilmiştir ve bölgenin önemli dini merkezlerinden biridir.