Malatya, zengin tarihi ve doğal güzellikleriyle öne çıkan bir bölge olarak birçok önemli mekâna ev sahipliği yapmaktadır. Malatya Arkeoloji Müzesi, şehrin prehistorik dönemine dair buluntularla dolu, arkeolojik zenginliklerin sergilendiği bir merkezdir. Arslantepe Höyüğü, Türkiye’nin en eski şehir devletlerinden birine ait kalıntıları barındırarak UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmiştir. Günpınar Şelalesi ve Tohma Kanyonu, doğa yürüyüşleri ve dinlenme imkânları sunarak ziyaretçileri büyülemektedir.
Somuncu Baba Külliyesi, Anadolu’nun manevi tarihine ışık tutan bir yapıdır. İnönü Müzesi, Türkiye’nin 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye ait eşyaları sergileyerek tarihe tanıklık etmektedir. Ayrıca, İspendere İçmeleri, sağlık turizmi açısından önemli bir şifa kaynağıdır; doğal suları ile birçok hastalığa iyi gelmektedir.
Bu mekânlar, Malatya’nın kültürel ve doğal zenginliklerini keşfetmek isteyenler için eşsiz fırsatlar sunmaktadır. Malatya, hem tarihi hem de doğal güzellikleriyle ziyaretçilerini bekleyen bir hazinedir. Malatya’da gezilecek önemli 20 yer:
1. Malatya Arkeoloji Müzesi
Malatya’nın zengin tarihine tanıklık eden birçok eser bu müzede sergileniyor. Hititler, Urartular ve Romalılara ait kalıntılar görmek mümkün. Malatya Arkeoloji Müzesi, bölgenin zengin tarihine ışık tutan önemli bir kültür hazinesidir. Coğrafi konumu itibariyle doğal yollar üzerinde bulunan Malatya, çok eski bir yerleşim merkezi olarak bilinir. Bölgenin tarihi Paleolitik Çağ’a kadar uzanmakta olup, bu dönemden kalma izler, Malatya’nın çeşitli yerlerindeki mağaralarda keşfedilmiştir. Özellikle Yazıhan’daki Ansır (Buzluk) Mağarası ve Malatya merkezindeki İnderesi mağaraları, bölgenin çok eski dönemlerden beri yerleşim yeri olduğunu göstermektedir.
1979 yılında Karakaya Baraj Gölü Kurtarma Kazıları sırasında İzollu mevkiindeki Cafer Höyük’te yapılan kazılar, bölgenin tarih öncesi dönemine dair önemli bulgular sunmuştur. Bu kazılarda, yöre halkının Paleolitik dönemden çıkıp ilk kez ovada tarım ve hayvancılık yaparak yerleşik köy hayatına başladıkları anlaşılmıştır. Malatya Arkeoloji Müzesi, bu kazılardan elde edilen bulgularla birlikte, Hitit, Urartu ve Roma dönemlerine ait birçok eseri de ziyaretçilerine sunmaktadır.
2. Arslantepe Höyüğü
Arslantepe Höyüğü, Malatya’nın Battalgazi ilçesinde yer alan ve Anadolu’nun en eski şehir devletlerinden birinin kurulduğu önemli bir arkeolojik alandır. 2014 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alınmasının ardından, yapılan çalışmalar neticesinde 26 Temmuz 2021 tarihinde Çin’in ev sahipliğinde gerçekleştirilen UNESCO 44. Dünya Miras Komitesi toplantısında kalıcı listeye girmesi kabul edilmiştir.
Bu höyük, Geç Kalkolitik Dönem’den Demir Çağı’na kadar uzanan bir tarihsel sürece ait buluntularla doludur ve Hititler’den Roma ve Bizans’a kadar birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Arslantepe, yalnızca mimarisi ve buluntuları ile değil, aynı zamanda insanlık tarihindeki yerleşik yaşamın başlangıcına dair önemli ipuçları sunmasıyla da dikkat çekmektedir.
UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmesi, hem bölgenin tarihi ve kültürel mirasını korumak hem de uluslararası düzeyde tanıtımını yapmak açısından büyük bir öneme sahiptir. Ziyaretçiler için Arslantepe, hem arkeolojik zenginlikleriyle hem de tarihi atmosferiyle keşfedilmeye değer bir yer olarak öne çıkmaktadır.
3. Günpınar Şelalesi
Günpınar Şelalesi, Malatya’nın Darende ilçesine bağlı Günpınar Mahallesi’nde yer alan doğal bir güzelliktir ve ülkemizin önemli tabiat şelalelerinden biridir. Şelale, kaynağından itibaren 3 kademeli olarak yaklaşık 40 metre yükseklikten dökülen su zerreciklerinin rüzgarla buluşmasıyla oluşan etkileyici bir manzara sunar. Bu doğal oluşum, yüzünüzü okşayan serin su damlalarıyla birlikte ziyaretçilere keyifli anlar yaşatır.
Günpınar Şelalesi, hem dinlenme hem de eğlenme imkanı sunarak her yıl birçok ziyaretçi çekmektedir. Doğa severler için harika bir destinasyon olan şelale çevresinde, isteyenler 2 km’lik Günpınar Vadisi’nde trekking ve doğa yürüyüşleri yapma fırsatına sahiptir. Bu, hem aktivite arayanlar hem de huzurlu bir doğa deneyimi yaşamak isteyenler için ideal bir yerdir. Şelalenin muhteşem manzarası ve doğal ortamı, ziyaretçilerine unutulmaz anlar yaşatır.
4. Maşattepe Tümülüsü
Maşattepe Tümülüsü, Malatya’nın Darende ilçesine bağlı Yenice Beldesi’nde yer alan önemli bir tarihi alandır. 1989 yılında gerçekleştirilen kazı çalışmaları sonucunda gün yüzüne çıkarılan bu anıt mezar, ilginç mimarisi ve içeriğiyle dikkat çeker. Tümülüs, içten düzeltilmiş ve dıştan moloz, taş ve toprakla doldurulmuş bir yapı şeklindedir.
5. Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı
Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı, Malatya’nın Battalgazi ilçesine bağlı Alacakapı mahallesinde, Şah Ali Bey Mescidi’nin batısında yer alan tarihi bir yapıdadır. IV. Murad’ın silahtarı Mustafa Paşa tarafından yaptırılan bu kervansaray, Osmanlı döneminde yolcuların ve tüccarların konaklayabileceği önemli bir dinlenme noktası olarak işlev görmüştür. Kervansaray, İstanbul’dan Doğu’ya giden ana yol üzerinde stratejik bir konumda yer almakta olup, bölgedeki geçiş noktalarından biri olarak bilinir.
6. Levent Vadisi
Levent Vadisi, Malatya’nın Akçadağ ilçesine bağlı Levent mahallesinde yer alan etkileyici bir doğal oluşumdur. Yaklaşık 65 milyon yıl önceki jeolojik deformasyonlar sonucu meydana gelen bu vadi, 28 kilometre uzunluğunda olup, zengin jeolojik özellikleriyle dünyadaki ilginç doğal alanlar arasında gösterilmektedir.
Vadinin içinde yer alan ilginç jeolojik yapılar, uçurumlar ve kaya duvarları, ziyaretçilere göz alıcı manzaralar sunar. Ayrıca, kaya kabartmaları ve yüzlerce mağara, bu bölgeyi daha da özel kılar. Neolitik çağdan kalma kalıntıların da bulunduğu Levent Vadisi, hem doğa severler hem de tarih meraklıları için keşfedilmeye değer bir alan sunmaktadır.
7. Somuncu Baba Külliyesi
Somuncu Baba Külliyesi, Somuncu Baba olarak bilinen Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri’nin kabrinin bulunduğu tarihi bir mekandır ve 14. yüzyıla tarihlenmektedir. Somuncu Baba (1331-1412), Anadolu’ya manevi fetih amacıyla gelen erenlerden biridir ve soyu Hz. Peygamber’e (s.a.v) ulaşmaktadır; 24. kuşaktan torunudur.
Eğitimini Şam, Tebriz ve Erdebil gibi ilim merkezlerinde tamamladıktan sonra, irşat ve hizmet faaliyetleri için Bursa’ya yerleşmiştir. Manevi kimliğini gizlemek için somun ekmeği pişirip halka dağıttığı için “Somuncu Baba” ismiyle anılmıştır. Bursa Ulu Cami’nin ilk açılış hutbesinde Fatiha Suresi’ni 7 farklı şekilde tefsir etmesiyle tanınmaktadır.
Şöhretten kaçınan Somuncu Baba, Bursa’dan ayrılarak bir süre Aksaray’da yaşamış, orada oğullarından Yusuf Hakiki Baba’yı bırakıp diğer oğlu Halil Taybi ile Hacca gitmiştir. Hac dönüşünde Darende’ye yerleşmiş ve burada 1412 yılında vefat etmiştir. Kabri de Darende’de bulunmaktadır. Somuncu Baba Külliyesi, hem tarihi hem de manevi derinliği ile ziyaretçilere önemli bir deneyim sunmaktadır. Malatya’nın Darende ilçesinde yer alan külliye, ünlü İslam alimi Somuncu Baba’ya ithafen inşa edilmiştir.
8. Zengibar Kalesi
Zengibar Kalesi, Darende ilçesinin tarihî ve kültürel zenginliğinin simgelerinden biridir ve yüzyıllar boyunca önemli bir ticaret merkezi olmuştur. Stratejik konumu sayesinde her zaman dikkat çeken bu kale, üç tarafı suyla çevrili ve aşılması güç kayalar üzerine inşa edilmiştir, bu da onu Anadolu’nun en sağlam kalelerinden biri haline getirmiştir.
Kalenin tam olarak ne zaman yapıldığı bilinmemekle birlikte, tarihi belgeler Hititler ve Urartular döneminde var olduğunu göstermektedir. Günümüze kadar ulaşan kalıntıları arasında giriş kapısı, burçlar, kral köşkleri ve bazı su kanalları yer almaktadır. Bu yapılar, yüzyıllar öncesine ait bir medeniyetin izlerini günümüze taşımaktadır.
9. Tohma Kanyonu
Tohma Kanyonu, Darende’nin fiziksel yapısını en belirgin şekilde yansıtan doğal bir oluşumdur ve Tohma Çayı etrafında şekillenmiştir. Dik ve dike yakın yüksek yamaçları ile dikkat çeken bu kanyon, tırmanış sporcularına adrenalin dolu bir macera sunmaktadır.
Kanyon içerisinden akan Tohma, rafting tutkunlarına heyecan dolu saatler yaşatırken, kıyısındaki dar patika yollar da doğa yürüyüşü (trekking) yapmak isteyenler için mükemmel bir alan sunar. Ayrıca, kanyonun sunduğu etkileyici manzara, foto safari için de oldukça uygundur.
10. İspendere İçmeleri
İspendere İçmeleri, Malatya’nın 28 km doğusunda, Elazığ yolu üzerinde yer alan İspendere köyünde bulunur. Bu içme alanı, ağaçlar arasında açık bir alanda konumlanmış olup, üç farklı kaynaktan çıkan su hem içme hem de banyo yapma amaçlı kullanılmaktadır. İspendere’nin suyu, sindirim sistemi, idrar yolları ve karaciğer hastalıklarına iyi gelmesiyle bilinmektedir.
11. Kudret Havuzu
Kudret Havuzu, Darende Tohma Kanyonu içinde yer alan doğal bir oluşumdur ve kayaların arasından akan suyu ile dikkat çeker. Yaz-kış 22 °C sıcaklığını koruyan üç adet havuzdan oluşan bu alan, özellikle yaz aylarında Darende’ye gelen ziyaretçiler için harika bir eğlence ve serinleme imkanı sunar. Kudret Havuzu, yüzme ve serinleme ihtiyacı duyanlar için ideal bir mekandır. Havuzları dolduran su, dakikada 11 metreküp debi ile akarak, havuzun her zaman temiz ve ferah kalmasını sağlar.
12. Balaban İçmeceleri
Balaban İçmeceleri, Darende – Malatya yolunun 17. kilometresinde, Balaban mahallesinde yer almaktadır ve anayola sadece 2 km mesafededir. Dr. Abdullah Ertem tarafından keşfedilen şifalı suyu ile ünlüdür. Bu suyun iç hastalıkları, kadın hastalıkları ve böbrek taşı erimesine faydalı olduğu deneyimlenmiştir. Ayrıca, şifalı suyun etrafındaki kil halindeki toprakla birlikte kullanılması, cilt hastalıklarına da iyi gelmektedir.
Balaban Belediyesi, şifalı suyun bulunduğu alanda yaklaşık 40 dönüm bir alanda tesisleşme çalışmaları başlatmış, bu çalışmalar Darende Belediyesi tarafından devam ettirilmiştir. Alan ağaçlandırılmış, çevre düzenlemesi yapılmış ve konaklama ile yemek imkanı oluşturulmuştur. Tesis, ziyaretçilere konaklama, kahvaltı ve yemek hizmetleri sunmakta, ayrıca yeşil alanları, doğal yürüyüş yolları, spor alanları, kamp ve piknik imkanı ile dolu bir ortam sağlamaktadır.
13. Beyler Deresi Şehir Parkı
Beylerderesi Şehir Parkı, Malatya Yeşilyurt ilçesinde 1 milyon 350 bin m²’lik geniş bir alana yayılmaktadır. Bu park, doğal güzellikleri ve yeşil alanlarıyla dikkat çekerken, ziyaretçilerine çeşitli sosyal olanaklar sunmaktadır.
14. Turgut Özal Tabiat Parkı
Turgut Özal Tabiat Parkı, zengin orman ve su ekosistemleri ile dikkat çeken bir alandır. Doğal güzellikleriyle öne çıkan bu park, birçok rekreasyonel faaliyete ev sahipliği yapmaktadır. Özellikle, Pınar Başı olarak bilinen doğal kaynak suyu, önüne set çekilerek oluşturulan gölet ile birlikte estetik bir görüntü sunmaktadır. Göletin etrafı, çam, sedir ve badem ağaçlarıyla kaplıdır, bu da parkın doğal manzarasını güzelleştirmektedir. Ziyaretçiler, burada hem doğanın tadını çıkarabilir hem de çeşitli etkinlikler ile dinlenme imkanı bulabilirler. Turgut Özal Tabiat Parkı, hem doğal güzellikleri hem de sunduğu olanaklarla Malatya’nın önemli rekreasyon alanlarından biri olarak öne çıkmaktadır.
15. Malatya Atatürk Evi Müzesi
Malatya Atatürk Evi Müzesi, Malatya’nın Battalgazi ilçesinde, Küçük Hüseyinbey Mahallesi, Atatürk caddesinde yer almaktadır. 14 Ağustos 1926 tarihinde dönemin Valisi Nevzat Tandoğan tarafından Türk Ocağı binası olarak temeli atılan bu yapı, ulusal mimarlık akımının etkileriyle kesme taştan inşa edilmiştir. Kare planlı olan bina, anıtsal bir giriş kapısıyla dikkat çekmektedir; bu kapıdan salona ve yan odalara geçiş yapılmaktadır. Açılış konuşmasını Vali Nazmi Toker’in yaptığı bu anı evi, hem Atatürk ile ilgili tarihî bilgileri hem de Malatya’nın kültürel değerlerini sergileyen önemli bir mekândır.
16. Beşkonaklar Etnografya Müzesi ve Geleneksel Malatya Evi
Beşkonaklar Etnografya Müzesi ve Geleneksel Malatya Evi, Malatya’nın tarihi ve kültürel mirasını yansıtan önemli yapılar arasında yer almaktadır. Yaklaşık 120 yıl önce Hacı Sait Efendi (Turfanda) ve kardeşleri tarafından inşa edilen Beşkonaklar, bir cihannümalı ev ile ona bitişik dört evden oluşan bir yapı kompleksidir.
Beşkonaklar, Sinema Caddesi üzerindedir ve geçmişte burada su harığı geçmekteydi; yolunun parke taşlı olduğu ve faytonların işlendiği de bilinen detaylar arasındadır. Malatya’nın geleneksel sivil mimarisinin özgün örneklerinden biri olan Beşkonaklar, günümüze kadar ulaşarak ziyaretçilerine geçmişin izlerini sunmaktadır. Müze, Malatya’nın tarihine ve kültürel değerlerine dair önemli bir kaynak oluşturmakta, yerel yaşam tarzını ve gelenekleri sergilemektedir.
17. Aslantaşlar
Aslantaşlar, Malatya’nın Darende ilçesine bağlı Yeniköy yakınlarında, geniş bir ovanın ortasında yer alan etkileyici aslan heykelleridir. Bu heykeller, Hitit dönemine ait olup M.Ö. 2000 yıllarına kadar uzandığı düşünülmektedir. Heykeller, güney-kuzey yönünde ayakta durarak, göz alıcı bir şekilde çevreye hakim durumdadır.
Her bir heykelin baş yüksekliği 2 metre, gövde uzunluğu ise 2,5 metredir. Bacak ve ayak aralıklarının yontulmadan bırakılması, bu eserlerin tarihsel ve kültürel bağlamında merak uyandırmaktadır; heykellerin ne amaçla dikildiği hâlâ bilinmemektedir.
18. Karakaya Barajı
Karakaya Barajı ve Hidroelektrik Santrali (HES), Diyarbakır’ın Çüngüş ilçesinde Fırat Nehri üzerinde yer almaktadır. Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) tarafından işletilen bu santral, 1.800 MWe kurulu gücüyle Türkiye’nin en büyük enerji santrallerinden biri olma özelliğini taşır. Ayrıca, Türkiye’nin ikinci büyük hidroelektrik santrali olarak da dikkat çeker.
Karakaya Barajı, bölgedeki enerji ihtiyacını karşılamanın yanı sıra, sulama ve su temini gibi işlevleriyle de önem arz etmektedir. Baraj ve santral, doğal kaynakların verimli bir şekilde kullanılması açısından stratejik bir konuma sahiptir ve çevreye olan etkileri dikkate alınarak projelendirilmiştir. Bu tesis, hem bölgenin ekonomik kalkınmasına katkıda bulunmakta hem de enerji üretiminde sürdürülebilir bir model sunmaktadır.
19. İnönü Müzesi
İnönü Müzesi, Malatyalı devlet adamı İsmet İnönü anısına düzenlenmiştir. Müze, İnönü Üniversitesi rektörlük binasının giriş katında yer almaktadır. Ziyaretçiler, müzede İnönü’ye ait özel eşyaları, fotoğrafları ve belgeleri içeren zengin bir koleksiyonu görebilirler. Bu koleksiyon, İsmet İnönü’nün hayatı ve Türkiye’nin siyasi tarihinde bıraktığı izleri yansıtmaktadır.
20. Yalnız Minareler
Yalnız Minareler, Darende ilçesinde yer alan tarihi bir yapıdır ve camileriyle birlikte inşa edilmiş olan bu minareler, zamanla yalnız kalmıştır. Kesme taştan inşa edilen bu minareler günümüzde halen varlığını sürdürmektedir.
