Şırnak'ta Gezilecek Önemli 20 Yer

Şırnak ziyaret edilebilecek önemli yerler arasında Nuh Peygamber Türbesi, Cudi Dağı ve Cizre Kalesi bulunmaktadır. Nuh Peygamber Türbesi, dini ve tarihi önemi ile dikkat çekerken, Cudi Dağı, efsanelerle dolu bir doğa harikasıdır. Cizre Kalesi ise tarihi kalıntıları ve Dicle Nehri manzarasıyla büyüleyici bir deneyimdir.

Bunların yanı sıra, Cizre Kırmızı Medrese ve Şah Ören Yeri, tarihi yapıları ile tarih severler için keşfedilmeyi bekleyen noktalardandır. Yafes Köprüsü, taş işçiliğiyle dikkat çekerken, Cizre Ulu Camii, mimari detaylarıyla göz doldurur.

1. Nuh Peygamber Türbesi

Nuh Peygamber Türbesi, Şırnak’ın merkezinde yer almakta ve tarihî olarak büyük öneme sahip bir yapıdır. Nuh Peygamber’in türbesi, kendi adıyla anılan camide bulunmaktadır. Türbe, Dağkapı Mahallesi’nin tepe noktasında, Dicle Nehri’nin taşkınlarından korunacak şekilde stratejik bir yere inşa edilmiştir. Bu konumu, Nuh’un Gemisi Tufanı efsanesine dair güçlü bir sembolizm taşır.

Türbe, mimari olarak dikkat çekici bir yapıya sahiptir; Nuh Peygamber’in mezarı, özel olarak inşa edilen beşgen kubbeli bir alanın içinde bulunmaktadır. Beşgen formu, türbenin sıra dışı bir mimari yapıya sahip olduğunu gösterir ve ziyaretçilere hem dini hem de estetik bir deneyim sunar.

2. Cudi Dağı

Cudi Dağı, Şırnak ilinde yer alan ve hem tarihî hem de dini önemi ile bilinen bir dağdır. Cudi Dağı, İslamî ve bazı diğer dini inanışlara göre Nuh’un Gemisi’nin Büyük Tufan’dan sonra karaya oturduğu yer olarak kabul edilmektedir. Bu özelliğiyle, Cudi Dağı, hem kutsal bir mekân hem de ziyaretçiler için bir inanç turizmi destinasyonu olmuştur. Dağ, 2.114 metre yüksekliğiyle bölgenin en önemli yükseltilerinden biridir ve aynı zamanda muazzam bir doğal güzelliğe sahiptir.

3. Cizre Kalesi

Cizre Kalesi, Cizre ilçesinde bulunmaktadır. M.Ö. 4000 yıllarında Gutiler tarafından inşa edilmiştir ve 360 odalı, 3 katlı bir yapı olarak yapılmıştır. Şırnak iline bağlı Cizre ilçesinde, Dicle Nehri kıyısında yer alan bu kale, dış kale ve iç kale olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Kalede bulunan kalıntılar, Roma ve Bizans döneminden başlayarak yapı sürecini izlemeye olanak tanır. Ancak günümüze kadar ulaşan yapı, büyük ölçüde Selçuklular ve Cizre Beyleri döneminde aldığı şekli yansıtmaktadır.

4. Finik Ören Yeri

Finik Ören Yeri, Şırnak ilinin Güçlükonak ilçesine bağlı Damlarca köyü sınırlarında yer alan önemli bir arkeolojik alan olup, M.Ö. 4000 yıllarına kadar uzanan bir geçmişe sahiptir. Bu antik yerleşim, dağlık bir bölgede kurulmuş olup, iç ve dış kale olmak üzere iki bölümden oluşan bir kale yapısıyla dikkat çekmektedir. Aynı zamanda saray kalıntıları, zindanlar, sarnıçlar ve beyaz kalker taşından oyulmuş çok sayıda mağara ev de ören yerinin önemli özelliklerindendir.

Finik Ören Yeri’nin kalıntıları arasında kaya yüzeylerine işlenmiş kabartmalar da yer almaktadır. Finik Kalesi’nin kuzeyinde, Borzana Sitiya adı verilen bölgede kayaya işlenmiş bir kadın kabartması bulunur. Ayrıca, köyün kuzeydoğusunda yer alan bir başka önemli kabartma, yan yana duran bir kadın ve bir erkeği tasvir eder.

5. Cizre Kırmızı Medrese

Cizre Kırmızı Medrese, Şırnak Cizre ilçesinde tarihi bir yapıdır. 14. yüzyılda Cizre Beyliği döneminde II. Han Şeref Bey tarafından inşa ettirilmiştir. Bu medrese, adını Cizre’ye özgü kırmızı tuğlalardan yapılmış olmasından alır ve mimari açıdan bölgenin önemli yapılarından biridir.

Medresenin içi avlulu bir yapıya sahiptir ve bu avlunun etrafında dershaneler, yemekhane ve öğretmen lojmanları yer alır. Yapının doğusunda, batısında ve kuzeyinde bulunan bu bölümler, medresenin eğitim ve yaşam alanlarını oluşturur. İslami eğitim merkezlerinden biri olan Kırmızı Medrese, tarih boyunca eğitim ve kültür merkezi olarak kullanılmıştır. Mihrabı beyaz taştan yapılmış olup, 2.82 metre genişliğinde ve 3.78 metre yüksekliğindedir.

6. Şah Ören Yeri

Şah Ören Yeri, Şırnak’ın Cizre ilçesinin kuzeydoğusunda, Çağlayan köyü sınırlarında, Cudi Dağı’nın en sivri noktasının eteklerinde yer alan bir arkeolojik ve tarihî yerleşim alanıdır. Bölge, dağlarla çevrili olup, kuzey, doğu ve batı yönlerinde tamamen dağlık bir yapıya sahiptir. Bu dağlık bölgede, çeşitli tarihî harabeler bulunmaktadır. Düşe, Çeko, Hırabe, Kayzer ve Hırd Kale adı verilen bu harabeler vardır.

7. Yafes Köprüsü

Yafes Köprüsü, Şırnak’a bağlı Cizre’de yer almakta olup, nehrin yatağının değişmesi nedeniyle günümüzde Suriye sınırları içinde kalmıştır. Cizre’nin doğusunda bulunan bu köprü, tarihî kaynaklarda İbn Ömer Köprüsü olarak da geçmektedir; aynı zamanda yakınındaki Yafes köyünden dolayı Yafes Köprüsü adıyla anılmakta ve halk arasında Bafid Köprüsü olarak bilinmektedir.

Köprü, yalnızca büyük kemeriyle birlikte bazı ayaklarının sağlam kalmış olduğu bir harabe durumundadır. 12. yüzyılda Selçuklu döneminde Musul Atabekleri tarafından inşa edildiği bilinmektedir. Yafes Köprüsü, mükemmel taş işçiliğiyle dikkat çeker ve yapımında dolgu malzemesi olarak kireç harçlı moloz, kaplama malzemesi olarak ise iri bazalt kesme taşlar kullanılmıştır. Köprü, ortadaki büyük kemer ile yanlardaki daha küçük dört kemerden oluşan beş sivri kemere sahiptir.

8. Cizre Ulu Camii

Cizre Ulu Camii, Cizre’de Cizre’nin İslam’ı kabul etmesiyle 639 yılında kiliseden camiye dönüştürülmüştür. Abbasiler döneminde cami yıktırılarak onarıma alınmış ve 1160 yılında Cizre Beyi Baz Şah’ın oğlu Al Sencer tarafından yeniden inşa edilmiştir. 1156 yılında dörtköşe biçiminde inşa edilen minaresi, 1945-1946 ve 1971 yıllarında iki kez onarım geçirmiştir.

Camide, Ebul-İz tarafından yaptırılan ünlü ejder figürleri kapılarda yer almaktadır; bunlardan biri İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesinde sergilenmektedir. Ayrıca, Cizre Ulu Camii’nin 13. yüzyıla tarihlenen ahşap kapısının tunç kapı tokmağında iki ejder ve ortasında stilize bir aslan başı figürü yer almaktadır. Ejder figürleri, sivri kulaklı, badem gözlü ve kanatlı olup, gövdeleri yılan pulu ile kaplı ve ortadan düğümlüdür. Kuyruklarının uçları kartal başı şeklinde görünmektedir. Kapı tokmağının diğer teki, 1969 yılında çalınmış olup, günümüzde Kopenhag David Samling Müzesi’nde sergilenmektedir.

9. Kasrik Kalesi

Kasrik Kalesi, Cizre-Şırnak yolu üzerinde, boğazda konumlanmış bir yerleşim birimidir. Cizre’ye daha yakın bir konumda olmasına rağmen günümüzde Şırnak Merkez’e bağlı bir belde olarak varlığını sürdürmektedir. Bu belde, içinden Kızılsu Deresi’nin geçtiği bir alanda yer alırken, aynı zamanda bu suya Hoşal Deresi de katılmaktadır.

10. Mem-u Zin Türbesi

Mem-u Zin Türbesi, Cizre’nin güneyinde, Dağkapı Mahallesi’nde yer almaktadır. 840/1437 yılında Emir Abdal (Abdullah) ibn Abdillah Seyfettin Bohti tarafından inşa edilmiştir. Yapıdan günümüze ulaşanlar arasında mescit, türbe, bir medrese hücresi, avluya geçişi sağlayan giriş ünitesi ve bir eyvan bulunmaktadır.

Medresenin doğu ve batı kanadındaki hücrelerin yalnızca temel kalıntıları günümüze ulaşabilmiştir. Kuzey kanadında ise 80 hücrenin varlığı hakkında kesin bir bilgi yoktur. Günümüzde bu taraflara sonradan namazgâh, cami ve şadırvan eklenmiştir. Türbe, avludan dokuz basamakla inilen bir yapıdır. Doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı olan türbenin üzeri, aynı doğrultuda uzanan sivri beşik tonozla örtülüdür.

11. Belkıs Ana Kaplıcası (Hısta Kaplıcası)

Belkıs Ana Kaplıcası (Hısta Kaplıcası), Şırnak’ın Güçlükonak ilçesine bağlı Düğünyurdu Köyü yakınlarında, Dicle Nehri kıyısında yer almaktadır. Suyun sıcaklığı 67°C olup, kalsiyum ve sülfür içermektedir. Debisi saniyede 7 litre ve pH değeri 7.15 olarak ölçülmüştür. Mevcut hidrojeolojik koşullar, debinin artırılabileceğini göstermektedir. Kaplıca banyosunun romatizmal hastalıklar ile kadın hastalıklarına faydalı olduğu bilinmektedir.

12. Zümrüt Dağı Kaplıcası

Zümrüt Dağı Kaplıcası, Beytüşşebap ilçesi’nin 7 km uzağında, Ilıcak köyünde yer almaktadır. Kaplıca suyunun sıcaklığı 39°C olup, debisi saniyede 1 litre olarak tahmin edilmektedir. Ancak suyun tortulu olması nedeniyle içilmesi önerilmemektedir. Kaplıca banyosunun cilt, böbrek ve romatizmal hastalıklar üzerinde olumlu etkileri olduğu bilinmektedir.

13. Nuh Peygamber Camii

Nuh Peygamber Camii, Cizre ilçesinde bulunmaktadır. Tufan olayından bu yana insanlığın ikinci babası olarak kabul edilen Nuh Peygamber’in mezarının bulunduğuna inanılan bir yapıdır. Cami, Dağkapı Mahallesi’nin tepe noktasında, Dicle Nehri’nin ulaşamayacağı bir konumda inşa edilmiştir. Nuh Peygamber’in mezarı alt bodrum katında yer almaktadır ve eski kullanılan mihrabı hala durmaktadır.

14. Mor Dodo Kilisesi

Mor Dodo Kilisesi, Şırnak iline bağlı İdil ilçesinin Haberli Köyü’nün (Basibrin) kuzeybatısında, köye hâkim bir konumda yer almaktadır. Bu tarihi yapı, tamamen taş malzeme ile inşa edilmiş olup sağlam bir yapıya sahiptir. Mor Dodo Kilisesi, günümüzde hala ibadete açıktır.

15. Abdaliye Medresesi

Abdaliye Medresesi, Şırnak’ın Cizre ilçesinin güneyinde, Dağkapı Mahallesi’nde bir mezarlık içerisinde yer almaktadır. 1437 yılında Emir Abdal (Abdullah) ibn Abdillah Seyfettin Bohti tarafından inşa edilmiştir. Günümüze ulaşan yapıları arasında bir mescit, türbe, medrese hücresi, avluya geçiş sağlayan giriş ünitesi ve bir eyvan bulunmaktadır.

16. Katip Yusuf Evi

Katip Yusuf Evi, Şırnak’ın Cizre ilçesi Dağkapı Mahallesi’nde yer alan, dikdörtgen planlı bir yapıdır. Düzgün kesilmiş bazalt taşından inşa edilen ev, doğu yönünde sokağa açılan yuvarlak kemerli bir giriş kapısına sahiptir. Bu kapıdan geçtikten sonra, bir aralıkla avluya ulaşılmaktadır. Avluda, tandır ve kuyu bulunmakta olup, zemin özgün taş kaplama ile döşenmiştir.

Tek katlı olan bu yapının damı, ahşap kirişlemeli ve toprak damla örtülüdür. Avlu çevresindeki odalar da dikdörtgen planlı olup, avlu boyunca sıralanmaktadır. Güney yönündeki bölüm, diğer cephelere göre daha hareketli bir yapı sergilemektedir. Avluya açılan giriş kapısı, kenarları korniş motifli bir kuşakla süslenmiş kaş kemerli bir niş içine alınmıştır.

17. Faki Teyran Medresesi

Faki Teyran Medresesi, Şırnak’ın Güçlükonak Damlarca Köyü sınırları içerisinde bulunan tarihi bir camidir. Faki Teyran, asıl adı Muhammed olan bir şahsiyettir ve Van’ın Bahçesaray (Müküs) ilçesindendir. Faki Teyran, halk arasında “medrese talebesi” anlamına gelir; efsanelere göre kuşlarla konuşma yeteneğine sahip olduğu için bu isimle anılmıştır.

Faki Teyran’ın mezarı, günümüzde Bahçesaray’ın Kartal (Verezuz) Köyü’nde yer alan bir korunun içindedir. Faki Teyran’ın yaşamına dair kesin bilgiler yoksa da, şiirleri ve yaşam öyküsü üzerinden 1550-1690 yılları arasında yaşadığı kabul edilmektedir. Medresenin ve kabrinin üzerindeki mezar taşında tarih bulunmaması, onun hakkında tam bir zaman dilimi belirlemeyi zorlaştırmaktadır.

18. Mehmet Ağa Kasrı

Mehmet Ağa Kasrı, Cizre’nin Dağkapı Mahallesi’nde, Bayırağa Sokak’ta bulunan tarihi bir yapıdır. Kasrın inşasında iki farklı taş türü kullanılmıştır; bir kısmı siyah bazalt taşından, diğer bölümü ise beyaz kalker taşından yapılmıştır.

19. İsmail Ebu’l-İz El Cezeri Müzesi

İsmail Ebu’l-İz El Cezeri Müzesi, 1136 yılında Cizre’nin Tor Mahallesi’nde doğmuş olan ünlü bilim insanı İsmail Ebu’l-İz El Cezeri’ye adanmış bir müzedir. El Cezeri, öğrenimini Camia Medresesi’nde tamamlayarak fizik ve mekanik alanlarında yoğunlaşmış, sibernetik biliminin kurucusu olarak kabul edilen önemli bir bilim insanıdır. Özellikle robot teknolojisi ve otomatik makineler alanındaki yenilikleri ile tanınmaktadır. Müze, Bırca Belek’teki karargah binasında kurulmuştur ve El Cezeri’nin makineleri ile buluşlarından örnekleri sergilemektedir.

20. Hamidiye Alay Kışlası

Hamidiye Alay Kışlası, Cizre’de Padişah II. Abdulhamid döneminde, Hamidiye Alayları Komutanı Mustafa Paşa tarafından inşa edilmiştir. Alayların sevk ve idare işlerini yönetmek amacıyla Cizre Kalesi’nin güneydoğu köşesinde yapılan bu bina, 1892 yılında alayların kurulmasından sonra inşa edilmeye başlanmıştır.