Ürgüp Nevşehir’in tarihi ve doğal güzellikleriyle dolu bir ilçesidir. Bölgedeki en dikkat çekici yerlerden biri Ürgüp Müzesi’dir; burada Prehistorik dönemden Osmanlı dönemine kadar uzanan eserler sergilenmektedir. Gomeda Vadisi, doğal güzellikleri ve tarihi kiliseleriyle dikkat çekerken, Asmalı Konak, Türk dizi tarihinin önemli yapıtlarından biri olarak öne çıkmaktadır. Temenni Tepesi, Ürgüp’ün panoramik manzarasını sunarken, Altı Kapılı Türbe 13. yüzyıldan kalma bir Selçuklu eseridir.
Ürgüp Kadıkalesi, bölgenin tarihi kalıntılarını barındırırken, Hıdırellez Kilisesi ve Kurt Deresi, tarihi ve doğayı bir arada sunar. Keşlik Manastırı, zengin tarihi yapılarıyla dikkat çekerken, Büyük Akten Yeraltı Evi ve Tarihi Rum Hamamı ise yerel yaşamın izlerini taşır. Üzengi Vadisi, doğal yürüyüş parkurları ve tarihi güvercinlikleriyle büyülerken, Karamanoğlu Camii Selçuklu mimarisinin güzel bir örneğidir.
Son olarak, Üç Güzeller Peribacaları ve Devrent Vadisi, bölgenin eşsiz doğal oluşumları ile ziyaretçilerini beklemektedir. Ürgüp’te gezilecek en iyi 20 yer:
1. Ürgüp Müzesi
Ürgüp Müzesi, 1971 yılında açılmış ve bölgenin zengin tarihini sergileyen önemli bir kültürel mekandır. Müze, Prehistorik çağlardan Osmanlı dönemine kadar uzanan geniş bir zaman dilimindeki eserleriyle dikkat çekiyor. İlçe merkezinde yer alan bu küçük müzede, Ürgüp çevresinde bulunan fosil örnekleri, Eski Tunç Çağı, Hitit, Frig, Pers, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait çeşitli buluntular sergileniyor. Ayrıca Osmanlı dönemine ait etnografik eşyalar da müzede yer alıyor.
2. Gomeda Vadisi
Gomeda Vadisi, Mustafapaşa’nın batısında yer alan ve Ihlara Vadisi’nin küçük bir benzeri olan etkileyici bir doğa harikasıdır. Ayrıca “Şeytan Deresi” olarak da bilinir. Vadide, kaya oyma kiliseler ve harabe evler gibi tarihi kalıntılar bulunmaktadır. İsimleri bilinmeyen iki kilise, ziyaretçilerin ilgisini çekerken, vadiyi ortadan bölen bir dere, doğal güzellikleri tamamlar.
Gomeda Vadisi’nde bulunan bir mağara, geçmişte yağmur sularını toplama haznesi olarak kullanılmıştır; günümüzde ise buradan elde edilen su, vadinin içindeki kavak ağaçlarını sulamak için kullanılmaktadır. Yaz aylarında güvercinlerin bulunduğu vadide, oyuklardaki tüneklerden bu kuşları görebilirsiniz.
3. Temenni Tepesi
Temenni Tepesi, Ürgüp’ün tam merkezinde yer alan ve şehri kuşbakışı görebileceğiniz etkileyici bir noktadır. 80 metre yüksekliği ile çevresindeki manzarayı gözler önüne seren bu kaya tepe, hem yerli hem de yabancı turistler için popüler bir ziyaret noktasıdır.
Tepenin zirvesindeki türbe, dilek dilemek için gelenlerin çaput bağladığı bir yer olarak bilinir; bu nedenle “Temenni” adını almıştır. Tepeden Ürgüp’ü 360 derece panoramik olarak görebilir, muhteşem manzarayı fotoğraflama fırsatı bulabilirsiniz.
4. Asmalı Konak
Asmalı Konak, Türk dizi tarihinin önemli yapıtlarından biri olan “Asmalı Konak” dizisinin çekildiği tarihi bir yapıdır. Ürgüp ilçesinde yer alan bu konak, 180 yıllık bir geçmişe sahiptir ve mimarisiyle dikkat çekmektedir. 42 odadan oluşan yapı, bölgenin geleneksel yaşam tarzını yansıtan özelliklere sahiptir.
5. Altı Kapılı Türbe
Altı Kapılı Türbe, Ürgüp şehir merkezinde bulunan tarihi bir yapıdır ve 13. yüzyıl Selçuklu dönemine aittir. Türbenin, bir anne ve iki kızına ait olduğu bilinmektedir. Adını aldığı altıgen planı ile dikkat çeken bu yapı, üstü açık bir tasarıma sahiptir.
Türbenin bir cephesinde yer alan kapı, diğer cephelerinde bulunan pencerelerle birlikte Selçuklu mimarisinin güzel örneklerinden biridir. Kapı ve pencereler üzerindeki Selçuklu tipi kemerler, yapının estetik ve tarihî değerini artırmaktadır.
6. Ürgüp Hıdırellez Kilisesi
Ürgüp Hıdırellez Kilisesi, kayadan oyma bir yapı olarak dikkat çeken tarihi bir mekandır. Kısmen düz damlı, kısmen beşik tonoz örtülü olan kilise, geniş bir alanı kaplamaktadır. Doğu duvarında yer alan freskler, Hz. İsa, Meryem, Vaftizci Yahya ve Havariler gibi önemli figürleri tasvir etmektedir.
Kilisenin güney kısmında bulunan taş oyma kabartmalar, yapının sanatsal ve tarihi değerini artırmaktadır. Ayrıca, kuzey duvarındaki bir freskin üzerinde 1876 tarihi ve ressamın imzası bulunması, yapının geçmişine dair önemli bir bilgi sunar.
7. Ürgüp Kurt Deresi
Ürgüp Kurt Deresi, toplam 4,9 km uzunluğunda bir doğa harikasıdır. Bu vadi, Bizans ve Roma dönemine ait birçok kalıntı ve kilise kalıntılarını barındırmaktadır. İçinde yer alan beş adet kayadan oyma kilise, bölgenin tarihi dokusunu yansıtan önemli yapılar arasındadır.
İlkbahar ve yaz aylarında yeşilliklerle kaplanan Kurt Deresi, muhteşem bir yürüyüş parkuruna dönüşür. Doğanın tadını çıkarmak ve tarihi kalıntıları keşfetmek isteyenler için ideal bir rotadır. Karlık Köyü istikametinde ilerleyerek bu etkileyici vadiye ulaşabilirsiniz.
8. Keşlik Manastırı
Keşlik Manastırı, Ürgüp Mustafapaşa (Sinasos) Köyü’nden 10 km uzaklıkta, Damsa Barajı’nın yakınındaki Cemil (Calela) köyünden 2 km sonra asfalt yolun sağında yer alan tarihi bir manastır kompleksidir. Bu etkileyici manastır, iki kilise, bezirhane, şarap imalathanesi, mutfak, yemekhane, okul, toplantı salonu ve Ayazma (kutsal su kaynağı) gibi birçok yapıyı içinde barındırır. Ayrıca, keşiş ve rahiplerin kaldığı evler de bulunmaktadır. Manastırın, 200 kişiyi barındırabilecek kapasitede olduğu düşünülmektedir.
9. Ürgüp Büyük Akten Yeraltı Evi
Ürgüp Büyük Akten Yeraltı Evi, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle dikkat çeken bir mekandır. Yüksel Büyükakten’in, 1920’lerde babaannesi Anşa Anası ile birlikte yaşadığı bu yer, 100 yıl önceki yaşam koşullarını yansıtmaktadır. Kaya damları, temizlenip yeniden yaşanılır hale getirilmiştir.
Bu evde her gün tandırda ekmek ve yemek pişirilmekte, pekmez kaynatılmakta ve salça yapılmaktadır. Evin önemli özelliklerinden biri, bölgedeki tünellerdir; bu tüneller, Kapadokya’nın tarihine uzanan 7000 yıllık bir geçmişe sahiptir.
10. Ürgüp Kadıkalesi
Ürgüp Kadıkalesi, Nevşehir’in en büyük yerleşim yeri olma özelliğini taşır ve bölgenin önemli tarihi yapılarından biridir. Nevşehir merkezine 20 km, havaalanına ise 48 km mesafede bulunan bu kale, Ürgüp’e seyahat edenlerin sıklıkla ziyaret ettiği bir noktadır. Kadıkalesi, tarihi dokusu ve etkileyici manzarasıyla dikkat çekmektedir. Aynı zamanda “Kadınlar Kalesi” olarak da bilinen bu yapı, içinde birçok gezilecek alan barındırır.
11. Tarihi Rum Hamamı
Tarihi Rum Hamamı, 1726-1727 yıllarında inşa edilmiş olup, 1900-1902 yıllarında restore edilmiştir. Kesme taştan yapılan hamamın ortasında fıskiyeli soyunmalık kısmı bir kubbe ile örtülüdür. Soğukluk kısmı da kubbelidir ve yanlarda bulunan yapılar, kubbeli şekillerle tasarlanmıştır.
Hamama giriş, yuvarlak kemerli bir kapıdan sağlanmakta ve ortada göbektaşı ile yanlarda kurnalı alanlar bulunan sıcaklığa açılmaktadır. Sıcaklığın batısında ise su deposu ve külhan bulunmaktadır. Günümüzde de aktif olarak kullanılan bu hamamın kitabesi “Nedim” ismiyle bilinmektedir. Ürgüp’te, 1924 mübadelesine kadar Türk ve Rum halklarının bir arada yaşadığı bilinir. Rum mahallesinde yer alan bu yapı, Rumlar tarafından yaptırıldığı için “Rum Hamamı” olarak anılmaktadır.
12. Üzengi Vadisi
Üzengi Vadisi, Ürgüp’ün batısında, Mustafapaşa’ya doğru giderken sağa sapan dar bir yolda ilerleyerek ulaşabileceğiniz etkileyici bir doğa harikasıdır. Bu vadi, su yüksekliğinin fazla olmadığı Üzengi Çayı’na paralel olarak uzanmaktadır. Vadinin Ortahisar tarafından da bir girişi bulunmaktadır.
Üzengi Çayı üzerinde, doğal maden suyunun çıktığı üç pınar yer alır; bu suların sindirim bozukluklarına iyi geldiği ve böbrek hastalıklarının tedavisinde faydalı olduğu bilinmektedir. Çay boyunca yürüyerek doğanın muhteşem güzelliklerine, kuş seslerinin büyüleyici melodilerine ve bölgedeki yüzyıllar boyunca süregelen yaşamların izlerine tanıklık edebilirsiniz.
Eğer çay boyunca yürümek istemezseniz, vadideki tarihi kiliseleri de ziyaret edebilirsiniz. Ayrıca, vadide geçmişte on binlerce güvercinin yaşadığına dair izler bulacaksınız; kayalara oyulan güvercinlikler, bu alanın önemli bir parçasıdır. Bu güvercinlikler, güvercinlerin yırtıcı kuşlardan korunması için tasarlanmış küçük giriş deliklerine sahip kapalı inlerdir. Güvercin gübresi, bu arazideki bağların verimli kalmasını sağladığı için tarım açısından oldukça değerlidir.
13. Karamanoğlu Camii
Karamanoğlu Camii, kesme taştan yapılmış ve Selçuklu devrine ait önemli bir yapıdır; 13. yüzyıla tarihlenmektedir. Karamanoğulları’ndan Vezir İbrahim tarafından 1221 yılında yaptırılmıştır. Caminin eyvanı, iki fil payeli ve sivri kemerli tasarımıyla dikkat çekerken, bu kısım beşik tonozla örtülmüştür. Avluda yer alan 12 sütunlu şadırvan, caminin zarif mimarisine katkıda bulunur. Ayrıca, Osmanlı dönemi şeyhülislamlarından Hayri Efendi’nin mermer kaplı mezarı ve beş adet daha mezar da avluda bulunmaktadır.
14. Ürgüp Üç Güzeller Peribacaları
Ürgüp Üç Güzeller Peribacaları, kendine özgü güzellikleri ve arka plandaki Erciyes Dağı’nın ihtişamlı manzarasıyla dikkat çekmektedir. Bu doğal oluşumlar, peri bacalarının en ikonik örneklerinden biri olarak bilinir ve ziyaretçilere eşsiz bir deneyim sunar.
Üç Güzeller’e giriş ücreti alınmaması, bölgeyi daha da cazip kılmaktadır. Özellikle gün doğumunda buraya geldiğinizde, gökyüzünü saran rengârenk balonlar ile birlikte muhteşem fotoğraflar çekme fırsatı bulabilirsiniz. Bu büyüleyici manzara, hem fotoğraf tutkunları hem de doğa severler için kaçırılmaması gereken bir an sunar.
15. Ürgüp Devrent Vadisi
Ürgüp Devrent Vadisi, peribacalarının birbirinden eşsiz şekilleriyle ziyaretçilerini hayal âlemlerine sürükleyen bir doğal güzelliktir. Bu muhteşem manzara eşliğinde huzur bulabileceğiniz Devrent Vadisi, Kapadokya’nın görülmesi gereken yerlerinin başında gelmektedir.
Vadideki peribacası şekilleri, hayal gücünüzü harekete geçirerek kendi kahramanlarınızla masallarınızı yaratmanıza olanak tanır. Seyir tepesine çıkarak vadinin sınırsız güzelliklerini gözlemleyebilir, bu büyüleyici manzaranın tadını çıkarabilirsiniz.
16. Ürgüp Damsa Barajı
Ürgüp Damsa Barajı, 1965-1971 yılları arasında sulama amacıyla inşa edilmiş önemli bir yapıdır. Toprak gövde dolgu tipi olan bu baraj, gövde hacmi 862.000 m³ ve akarsu yatağından yüksekliği 31,50 m ile dikkat çekmektedir. Normal su kotunda göl hacmi 7,12 hm³ ve göl alanı ise 0,82 km²’dir. Baraj, 1.390 hektarlık bir alanı sulama hizmeti sunarak bölge tarımına katkıda bulunmaktadır.
Damsa Barajı, eşsiz manzarasıyla Kapadokya’nın en güzel piknik ve mesire alanları arasında yer almaktadır. Baraj gölü çevresi, piknik yapmak için elverişli bir ortam sunarken, gölde balık tutmak isteyenler için de ideal bir yerdir.
17. Aziz Theodore Tağar Kilisesi
Aziz Theodore Tağar Kilisesi, Yeşilöz Köyü’nde yer alan, tarihi ve mimari açıdan büyük öneme sahip bir yapıdır. T planlı mimarisiyle dikkat çeken kilise, geniş bir avluya sahiptir. Özellikle kubbesinin altında yer alan galeri, bir merdivenle birbirine bağlanmasıyla Kapadokya kiliselerinde rastlanmayan bir özelliğe sahiptir ve bu nedenle büyük bir önem taşımaktadır.
Kilisenin iç duvarlarında yer alan freskler, Müjde, doğum, peygamberlerin ve havarilerin görünümü, İsa’nın çarmıha gerilişi ile melekler Gabriel ve Michael’in tasvirleri gibi önemli konuları işlemektedir.
18. Hallaç Manastırı
Hallaç Manastırı, Ortahisar-Ürgüp yolu üzerinde, Halaçdere mevkiinde yer alan tarihi bir yapıdır. Eskiden Hristiyanların hastane olarak kullandığı bilinen bu manastır, ilaç hazırlamak ve hastaları tedavi etmek amacıyla kurulmuştur. 11. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen Hallaç Manastırı, günümüzde kısmen çökmüş halde bulunmaktadır ve hem manastır hem de kilise işlevi görmesiyle dikkat çekmektedir; bu özelliği, bölgedeki diğer yapılar arasında onu eşsiz kılmaktadır.
Manastırın freskleri ve rölyefleri, tarihi ve sanatsal açıdan büyük bir önem taşımaktadır ve ziyaretçilere bölgenin geçmişi hakkında çeşitli bilgiler sunmaktadır. Ayrıca, Hallaç Manastırı’nın çevresiyle bağlantısı tüneller aracılığıyla sağlanmaktadır, bu da yapının gizemli ve keşfedilmeye değer bir yönünü ortaya koymaktadır.
19. Pancarlık Vadisi
Pancarlık Vadisi, Ürgüp ile Mustafapaşa yolu arasında yer alan ve özellikle bahar aylarında açan rengarenk çiçeklerle dolup taşan bir doğal güzelliktir. Bu vadi, gökkuşağını andıran manzarasıyla ziyaretçilere keyifli bir yürüyüş rotası sunar. Pancarlık Vadisi’nde ATV ile safari yaparak hem doğanın tadını çıkarabilir hem de bölgenin tarihi eserlerini keşfedebilirsiniz.
Vadi boyunca gezerken, bir manastır ve birçok yıkılmış kilise göreceksiniz. Pancarlık, Ala Kilise, Kepez ve Sarısa Kilisesi, bölgedeki en önemli yapılar arasında yer alır. Tarihe meydan okuyan Pancarlık Kilisesi, 11. yüzyılda inşa edilmiştir ve içindeki duvar resimleri ile yazılar, tarih meraklılarının ilgisini çekecek unsurlar taşımaktadır.
20. Mazı Köyü Yeraltı Şehri
Mazı Köyü Yeraltı Şehri, Mazı Köyü, antik adı “Mataza” olan ve Ürgüp’ün 18 km güneyinde konumlanan tarihi bir yerleşimdir. Mazı Yeraltı Şehri, köyün batısındaki dik yamacında yer alan erken Roma dönemi yapılarından biridir. Bu yeraltı şehri, çevresinde Bizans dönemine tarihlenen birçok kaya mezarı ve kilise ile çevrilidir.
Mazı Yeraltı Şehri, toplamda 8 katlıdır ve dört farklı giriş ile ulaşılabilir. Girişlerin güvenliği, Kapadokya’daki diğer yeraltı şehirlerinde olduğu gibi, düşmana karşı korunma sağlamak için büyük sürgü taşları ile sağlanmıştır. Bu taşların kaydırılabilmesi için özel olarak tasarlanmış küçük odacıklar bulunmaktadır; ayrıca, sürgü taşının ortasındaki küçük deliklerden mızraklarla savunma imkanı sağlanmıştır. Yeraltı şehrinde, depolar, oturma alanları, kiliseler ve mahzenler gibi yapılarla birlikte banyo olarak kullanılmış mekanlara da rastlanmaktadır.
